Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 1

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen umum şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, nazarıitibar eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile dayalı ve Türk’e özgü fehvaında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve belli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve zamanla anonimleneşeli bir nazım biçimidir. Yırler esas flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki flaşörklere (üçlük veya ikilik bile kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise umum dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra yeniden edilen ikilik (ya da henüz çok) dizelerdir.

Yırnün belli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir umum şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en besbelli özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece nüshası bakımından bir sınırlama olmaz.

Yırlerin heybetli çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Yırler bu şekilde umumın esrarı olurlar ve umumın her kesimine hitap fail sanat adamılar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir musiki türüdür. Yırler çoğu kere, bir huy hadiseı ya da bir kahramanlık önsında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, nokta adlarının, hatta mevzuların bile değiştiği görüldüğü kucakin, nerede doğduklarını saptamak kudretleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere nazaran usulsüz ve usullü yırler olarak dü başkalık yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı kucakine yer uzun havalardır. Usullü olan yırler grubunda ise çoklukla hile havaları nokta aldatmaır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da üzgün muhit adı verilmektedir.

Türklerde işlenen konulara nazaran bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Konularına nazaran yırler:

Ninniler
Çocuk yırleri
Huy yırleri
Aşk yırleri
Kahramanlık ve askerlik yırleri
Merasim yırleri
İş yırleri
Zıtlıklı yırleri
Ölüm yırleri (Ağıt)
Sahne yırleri
Karakter ve hayvan yırleri
Zeybek ve derebeyi yırleri
Cinayetler ve şiddetliklı olaylarla alakalı yırleri
Güldürücü yırleri