Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 2

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen cumhur şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, alaka eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile müteallik ve Türk’e özgü mealında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle hatlan ve giderek anonimleşen bir nazım biçimidir. Türküler temel murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki murabbaklere (üçlük veya ikilik bile olur) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise cumhur dilinde “ilhak” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra gene edilen ikilik (ya da elan çok) dizelerdir.

Türkünün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir cumhur şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en belirgin özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. Doğrusu hece adetsı bakımından bir sınırlama imkânsız.

Türkülerin koca çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde cumhurın orospuı olurlar ve cumhurın her kesimine seslenme eden sanatkârlar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Türküler çoğu nöbet, bir natür hikâyeı ya da bir kahramanlık karşısında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, iz adlarının, hatta mevzuların da değişmiş olduğu görüldüğü karınin, nerede doğduklarını saptamak güçleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü türküler olarak iki fark yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı karınine düzlük uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise ekseriyetle hile havaları iz hileır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da melez cazibe adı verilmektedir.

Türklerde alışverişlenen konulara bakarak bile sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Konularına bakarak türküler:

Ninniler
Çocuk türküleri
Natür türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve askerlik türküleri
Seremoni türküleri
İş türküleri
Kontralıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Entrika türküleri
Zevk ve hayvan türküleri
Efe ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve yaraklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri