Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 4

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen avam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, dikkat eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile müteallik ve Türk’e özgü mazmunında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle hatlan ve zamanla anonimlehandan bir nazım biçimidir. Türküler ana flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki flaşörklere (üçlük yahut ikilik bile kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise avam dilinde “ulama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra tekrar edilen ikilik (ya da henüz çok) dizelerdir.

Türkünün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da herhangi bir avam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en kupkuru özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. Doğrusu hece skorsı bakımından bir sınırlama gayrimümkün.

Türkülerin koca çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde avamın malı olurlar ve avamın her kesimine seslenme eden artistlar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir musiki türüdür. Türküler çoğu el, bir huy hadiseı ya da bir kahramanlık mukabilsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, görev adlarının, ayrıca mevzuların da değişmiş olduğu görüldüğü kucakin, nerede doğduklarını saptamak takatleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü koşukler olarak dü başkalık yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı kucakine meydan uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise genellikle dubara havaları görev kızılır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da münkesir keyif adı verilmektedir.

Türklerde çalışmalenen konulara bakarak bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Mevzularına bakarak koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Doğa koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askeriye koşukleri
Resim koşukleri
İş koşukleri
Zıtlıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Mandepsi koşukleri
Tabiat ve efsanevi koşukleri
Efe ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve dokunaklıklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri