Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 6

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen el şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilgi eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilgili ve Türk’e özgü valörında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve makul bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle tasarlan ve zamanla anonimleneşelendiren bir nazım biçimidir. Türküler ana murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki murabbaklere (üçlük veya ikilik bile mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise el dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında tekrar edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Türkünün makul bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da herhangi bir el şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en kabartılı özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lafıbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece adetsı bakımından bir sınırlama olmaz.

Türkülerin cesim çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde elın orospuı olurlar ve elın her kesimine seslenme eden artistlar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Türküler çoğu nöbet, bir natür olayı ya da bir kahramanlık alınsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, konum adlarının, hatta konuların bile değiştiği görüldüğü dâhilin, nerede doğduklarını saptamak zorluklaleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere için usulsüz ve usullü koşukler olarak dü tefrik yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı dâhiline saha uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise genellikle katakulli havaları konum tuzakır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da kırık atmosfer adı verilmektedir.

Türklerde meselelenen konulara için bile sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına için koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Natür koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askeriye koşukleri
Resim koşukleri
İş koşukleri
Içinlıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Temsil koşukleri
Tabiat ve efsanevi koşukleri
Efe ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve acıklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri