Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 7
Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen halk şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rağbet eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilişkin ve Türk’e özgü valörında da kullanılır.
Türkü, kendine özgü ve sınırlı bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle ovalan ve giderek anonimlesevinçli bir nazım biçimidir. ırlamakler temel dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. ırlamaklerdeki dörtlüklere (üçlük veya ikilik bile olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise halk dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yeniden edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.
ırlamaknün sınırlı bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir halk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en kabartılı özelliği melodisidir. ırlamakler hece ölçüsünün her lafıbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece nüshası itibarıyla bir sınırlama gayrimümkün.
ırlamaklerin koskocaman çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. ırlamakler bu şekilde halkın dünyalıkı olurlar ve halkın her kesimine hitap eden sanat erilar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir müzik türüdür. ırlamakler çoğu öğün, bir natür vakaı evet da bir kahramanlık huzursında doğar ve yayılırlar. ırlamakler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, görev adlarının, hatta konuların da değiştiği görüldüğü derunin, nerede doğduklarını saptamak hızleşir.
Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü ırlamakler olarak dü fark yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı derunine vadi uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise ekseri külah havaları görev kırmızıır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da münkesir tarz adı verilmektedir.
Türklerde mesleklenen konulara bakarak bile sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına bakarak ırlamakler:
Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Tabiat ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti ırlamakleri
Tören ırlamakleri
İş ırlamakleri
Mukabillıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Künde ırlamakleri
Doğa ve hayvan ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve kötüklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri